اخلاق در خانواده

اخلاق در خانواده

 مقدمه :

در فرهنگ معين اخلاق به معني خلق و خوي ها, طبيعت باطني, سرشت دروني و نيز به عنوان يكي از شعب حكمت عملي خوانده شده وافزوده است؛ اخلاق دانش بدو نيك خوي ها و تدبير انسان است براي نفس خود يا يك تن خاص. (معين, 1371, ص 174)

-اخلاق جمع خُلْق وخُلُق ميباشد, به گفته راغب در كتاب مفردات, اين دو واژه در اصل به يك ريشه باز مي گردد. خُلُق به معناي هيات وشكل و صورتي است كه انسان با چشم مي بيند وُخلْق به معناي قوا و سجايا و صفات دروني است كه با چشم دل ديده مي شود. بنابراين مي توان گفت اخلاق مجموعه صفات روحي و باطني انسان است و به گفته بعضي از دانشمندان, گاه به اعمال و رفتاري كه از خلقيات دروني ناشي مي شود, نيز اخلاق گفته مي شود. (مكارم شيرازي , 1377, صص 24ـ 23)

-خانواده یک واحد کوچک اجتماعی است که با پیمان ازدواج یک زن و مرد شکل می گیرد

و با تولید و تکثیر فرزندان توسعه و استحکام می یابد. (vazifeh.ir)

 اهمیت خانواده:

جامعه بشری از اجتماع کوچکتری به نام خانواده شکل می گیرد واین اجتماع کوچک بنیاد سعادت ویاشقاوت انسانی را سامان می دهد . هسته کوچک خانواده تاثير گذارترين واحد تربيتي در جوامع بشری به شمار مي آيد بگونه ایی كه تحولات عظيم فردي اجتماعي ورشد ارزشهاي انساني از درون خانواده سرچشمه می گیرد . ارزشهای انسانی و اخلاقی ویا رذیلت های اخلاقی از درون خانواده پی ریزی می شوند.

بنابراين توجه واهمیت دادن به خانواده مهمترین مساله در هر نظام و حکومتی است . امروزه تزلزل در نظام خانواده ها بسیاری از اندیشمندان را وادار به تامل و تفکر برای نجات خانواده نموده است و سازمان های خیر در سراسر دنیا خود را ملزم به اين رويكرد مي داند تانسبت به رشد وتوسعه كيفي خانواده توجهی خاص مبذول نمایند و با در اختيار قرار دادن امتيازات و تسهيلات رفاهي وآموزشي و مشاوره اي و به طور كلي ارتقا ء سطح بهداشت وسلامت خانواده سعي بر افزايش كيفيت زندگي خانوادهادارند،زيراخانواده مكاني براي تربيت وپرورش انسانهاست كه تنهادر صورت وجود سلامت روحي ورواني مي تواند انسانهاي پاك و سالم تحويل اجتماع دهد.

رعایت اخلاق عامل بقای خانواده :
دین اسلام  برای حسن رابطه  بین زن و شوهر، بقاء و استحکام  بنیاد خانواده و برای جلوگیری از اختلافات خانوادگی و وقوع طلاق نیز بهترین وسیله را رعایت ارزشهای اخلاقی می داند و در این باره توصیه های فراوانی دارد . اسلام ازدواج را پیمانی مقدس می داند که در بین یک زن و مرد، به اعتبار اینکه دو انسان هستند بسته می شود و مهمترین هدفش تأمین نیازهای انسانی وآرامش و سکون و انس زن و مرد با یکدیگر است  و حتی لذّت جوییهای  مشروع جنسی و اشباع غریزه و تولید و پرورش فرزندان را نیز در راه تأمین هدف عالی انسانی محسوب می دارد.
قرآن در این باره میگوید: واز نشانه های خداست که برای شما از جنس خودتان همسرانی بیافرید تا  بسوی آنان آرامش بیابید، و در میان شما محبت و دلسوزی قرار داد، همانا که در این موضوع برای اندیشمندان نشانه هایی است. (روم آیه 21).
درآیه مذکور انس و آرامش خانوادگی به عنوان ثمره ازدواج معرفی شده است و این موضوع بسی برتر از امکان اشباع مشروع غریزه جنسی است. در پیمان زناشویی زن و مرد با تمام وجود به سوی همدیگر جذب شده ، متحد و یک دل می گردند  و در تمام  ابعاد زندگی در خدمت یکدیگر قرار می گیرند و مأنوس و هم فکر و هم راز و یک هدف می شوند.
در آیه یاد شده زندگی خانوادگی بر دو پایه نیرومند مودّت و رحمت استوار گشته است. یکی از پایه های ازدواج  مودت و علاقه زن و شوهر نسبت به یکدیگر است ، یعنی خوبیها و نقاط مثبت یکدیگررا مورد توجه قرار می دهندواز صمیم قلب همدیگر را دوست می دارند. هر یک از آنان، دیگری را  نعمتی ارزشمند از جانب خدا و وسیله  انس و الفت و آرامش و دلگرمی و شریک در زندگی می شمارد و از این نعمت بزرگ قدر دانی و سپاسگذاری می کند.
پایه دیگر ازدواج که در آیه بدان اشاره شده، رحمت یعنی مهربانی و دلسوزی است. هرگاه یکی از  زوجین  با  نقصان  و ضعف  و  نیازی در همسرش مواجه شد با دیده ترحم و دلسوزی به آن

می نگرد و فکر می کند که او یک انسان است و انسان بی نقص نیست ، چنانکه خودش نیز بی عیب نیست .  لذا دلش به حال او می سوزد و سعی می کند با نرمی و مدارا و از روی مهربانی و دلسوزی نقص اورا در صورت امکان برطرف سازد، و در غیر این صورت او را با همان حال می پذیرد و نقصانش را نادیده می گیرد و به زندگی ادامه می دهد. لازمه رحمت و دلسوزی این است که همچنانکه زن وشوهرخیر و صلاح خود را می خواهد در همه حال خواستها و تمایلات همسرش را نیزمنظور بداردوهرچه رابرای خودمی خواهد برای او نیز بخواهد و همواره به فکر تأمین سعادت، آسایش و آرامش او نیز باشد.
قرآن در این باره تعبیر  بسیار جالبی دارد و زن و شوهر را چنین توصیف می کند: زنان برای شما لباس هستند و شما نیز برای آنان لباس هستید. (بقره آیه 187).
لباس مجموع بدن انسان را با همه کمالات و نواقص، خوبیها و بدیها و زیباییها و زشتیها در بر می گیرد، از سرما و گرما و خطرها حفظ می کند ، بر زیباییهایش می افزاید و عیوبش را می پوشاند. لباس نزدیکترین اشیاء نسبت به انسان است و از جمله نیازهای اولیه به شمار می رود. زن و شوهر نیز نسبت به یکدیگر باید همانند لباس باشند و همدیگر را با همه نواقص و کمالات بپذیرند، حافظ و نگهبان وآرامش بخش یکدیگرباشند،برزیباییهای هم بیافزایند، عیوب همرا بپوشانند و راز نگهدار و محرم اسرار همدیگر باشند.
 اسلام  در مورد روابط بین زن و شوهر و زندگی خانوادگی این گونه می اندیشد و آن را بر چنین پایه هایی استوار ساخته است. تشکیل چنین خانواده هایی در خور انسان است و سعادت جسمانی و نفسانی ، دنیوی و اخروی او را تأمین می کند . اگر بنیاد خانواده ها بر  پایه های ایمان و محبت و دلسوزی استوارگشت،کانون خانواده را گرم و با صفا می سازد و از کشمکشها و اختلافات و طلاق و فروپاشی جلوگیری می کند.
امام سجاد(ع)دررساله حقوق خودمیفرمایند: اما حق کسیکه به جهت ازدواج رعیت تـو یه حساب می شـود؛ برتو آنست که بدانی؛ خداوند متعال قرار داده است اورا تسکین دهنده و آرامش بخشنده و نگهدارنده و مونس برای تو؛ پس بر هردو نفر شما واجب است که قدر این مصاحبت را بدانید و از خداوند متعال  به خاطر این نعمت تشکر  نمائید ؛ زیرا که ایـن نعمت از ناحیـه اوست و واجب است که با نعمت خداوند بدیده تکریم و احترام نگاه شـود و با مهربانی و لطف و خوشروئی با آن برخورد نمائید .

منبع : vazifeh.ir

مسائل اخلاقی زن و مرد و نقش آنها در زندگی خانوادگی :
خانواده  یک واحد کوچک اجتماعی است که  با پیمان ازدواج  یک زن و مرد شکل می گیرد و با تولید و تکثیر فرزندان توسعه و استحکام می یابد. جوامع بزرگتر نیز از همین واحدهای کوچک تشکیل می شود. بشر از آغاز، زندگی خانوادگی را بعنوان  بهترین نوع زندگی برگزیده و در همه زمانها و مکانها  بدان پایبند  بوده و هست . این نوع زندگی از امتیازات انسان محسوب می شود و فواید گوناگونی را دربر دارد، از جمله اینکه زن و مرد را از پریشانی و بی هدفی نجات می دهد و به خانواده وابسته و دلگرم می سازد. زن و مرددر کانون گرم و با صفای خانوادگی از نعمت انس و مودت و لذت جوییهای مشروع زناشویی بهره مند می شوند و فرزندان مشروعی را تولید کرده ، درتعلیم وتربیت آنان میکوشندوبه عنوان بهترین آینده سازان و یادگار از خویشتن باقی می گذارند. پرورش فرزندان و انس با آنان یکی از بهترین لذتهای زندگی است.
بنابراین سلامت و سعادت یک جامعه، تا حدود زیادی به وضع خانواده ها و کیفیت روابط بین زن و شوهر و والدین و فرزندان بستگی دارد. هرچه روابط اعضای خانواده بهتر و سالمتر باشد زندگی شیرین تر و با صفاتر خواهد بود و فرزندان نیز بیشتر به خانواده وابسته می مانند و از خطر انحراف مصونیت پیدا می کنند.
اسلام برای تحقق اهداف ازدواج وتحکیم بنیادخانواده روی دوامر تأکید دارد: یکی ایمان و دیگری اخلاق و به کسانی که قصد ازدواج دارند توصیه می کند که دین و اخلاق همسر خود را نیز منظور بدارند. در روایات آمده است ؛مردی خدمت رسول خدا صلی الله علیه وآله آمد و در امر ازدواج با ایشان مشورت نمود . آن حضرت فرمود : با زن دیندار ازدواج کن تا خیر فراوانی نصیب تو شود. (وسائل الشیعه ج 20 ص 39).

منبع : vazifeh.ir

وظایف اخلاقی مردان در خانواده :

مردبه عنوان شوهر و پدر در نظام خانواده برای تاثیرگذاری مطلوب پاره ای از ظریف کاری ها را  باید بداندوانجام دهد.زنان دنيايى پر رمز و راز و پیچیده ای دارند كه بيشتر مردان از اين پيچيدگى ها ناآگاه هستند. بسيارى ازاختلافاتى كه زنان باشوهران خود دارند به خاطر همين ناآشنايى است. اگر مردی بخواهد زندگى آرام و لذت بخشى داشته باشد  به  این مسائل ظاهرا کوچک ولی واقعا بزرگ وتاثیرگذاراهمیت دهد وهرروزتمرین وتکرار کند تا به مرور زمان به عادت تبدیل شود !

1- هر مردی برای اینکه بتواند مدیریت خوبی در خانواده داشته باشد، در درجه اول باید روحیات و خلقیات همسر خود را بشناسد.

2- براي شناخت همسرخودباید به رفتارهای او در شرايط مختلف زندگي دقت کند تا ازجهت های مختلف شناخت لازم را  به  دست آورد مثلا  بداند همسرش درون گرا و یا برون گرا است ، به چه مسائلی حساسیت دارد خط قرمزهای او کدامند .

3- موضوع مشترک در زندگی برای زن ومرد ،دست یافتن به خوشبختی است اما مفهوم خوشبختی ازدید هرکس بادیگران متفاوت است بنابرین گام دوم درشناخت همسردستیابی به مفهوم خوشبختی از دید همسر است.

4- مردان موفق در هدایت و عشق ورزی به زندگی کسانی هستند که نیازها و خواسته های همسر خود را به خوبی می شناسند پس لازم است خواسته‌ها و تمايلات همسرخود را شناسايي نمود .

5-هرانسانی درمواجهه با مسائل زندگی در ابتدا ظرفیت خاصی دارد مردان موفق ظرفيت همسرخود را براي شنيدن حقايق و حوادث به خوبی می سنجند.

6- معنای صداقت این نیست که همه چیز هایی که در زندگی اتفاق می افتد بازگو شود بلکه آنچه لازم است و همسرانسان ظرفیت درک و تحمل و کمک در حل مساله پیش امده را دارد بازگوشود بنابرین لزومي ندارد مسايلي را که خارج از ظرفيت اوست، حتما مطرح کنيد.

7- در طول زندگی با افراد مختلفی سرو کار داریم بعصی افراد بالاتر از ما بعضی پایین تر و بعضی در عرض ما هستند . همسر هرکسی باید در کنار او باشد ، نه در بالا نه در پایین نه در عرض بلکه بهترین جایگاه همسر در کنار و یاور انسان باید باشد .

8- قوه خیال پردازی درانسان بسیار نیرومند است بایدمراقب بود به آرزوها و توقعات دور از منطق همسر خود ، بي‌ دلیل میدان ندهید.

9- هر انسانی از اینکه مورد تعریف و تمجید دیگران قرار گیرد لذت می برد ودر این میان زنان ، به تمجيد  و تعریف  شوهرشان از خود بسیار اهميت مي‌دهند . مردان زیرک کسانی هستند که به موقع و به جا و به مناسبت های مختلف برای  تشویق  و  انگیزه  دادن به  همسر خود از این شیوه پسندیده به سادگی گذر نمی کنند .

10- هنگام تعریف از همسر خود آنقدر افراطي نباشد که جنبه تمسخر بگيرد.

تهیه کننده: مهدی پورمحمدحسن، دانشجوی کلاس اخلاق حرفه ای